Νίκος Γραικός
Με ενδιαφέρει πάντα ο διάλογος
κι η προσέγγιση με τους άλλους
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Απόφοιτος του Τμήματος Γαλλικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στη Διδακτική των ξένων γλωσσών Διδάσκει την ελληνική ως ξένη γλώσσα από το 1982.
Ζει στο Παρίσι από το 1984. Δίδαξε στο Δέκατο Παρισινό Πανεπιστήμιο ( 1987-1993) και σε πολλούς συλλογικούς φορείς. Το 1994 συμμετείχε στην ίδρυση του Συλλόγου για τη διάδοση των νέων ελληνικών στη Γαλλία, Φωνή-Γραφή του οποίου είναι σήμερα συντονιστής παιδαγωγικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων.
Διοργάνωσε πολλά σεμινάρια επιμόρφωσης καθηγητών στην Ελλάδα και τη Γαλλία κι ο τομέας της έρευνας του είναι : «οι θεατρικές τεχνικές και η διδασκαλία των ξένων γλωσσών». Δημοσίευσε άρθρα για τη γλωσσική διδασκαλία και συμετείχε σε συνέδρια των νεολληνιστών γαλλόφωνων πανεπιστημίων.
Εκλεγμένος επανειλημμένα σε συνδικαλιστικούς ή άλλους φορείς, διετέλεσε πολιτιστικός υπεύθυνος στην Ελληνική Κοινότητα Παρισιού όπου και είναι μέλος του ΔΣ. Με έντονη πολιτική δράση στο χώρο της Αριστεράς είναι μέλος του ΣΥΡΙΖΑ και συμμετέχει στην προσπάθεια του Front de Gauche για μια εναλλακτική προοπτική στη γαλλική κοινωνία.
Ασχολείται ερασιτεχνικά με το θέατρο και το σχέδιο. Σκοπεύει να παντρευτεί μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου για «το γάμο για όλους».
— Τι σημαίνει, στην πράξη της διδαχής, ο χαρακτηρισμός η « ελληνική ως ξένη γλώσσα »;
Η διδασκαλία της γλώσσας ως μητρικής ή πρώτης γλώσσας, δεύτερης και ξένης είναι διαχωρισμός κατοχυρωμένος επιστημονικά εδώ και χρόνια. Αφορά στην χρήση της γλώσσας από «ιθαγενείς» ή μη ομιλητές. Η λεγόμενη διδασκαλία της εληνικής ως δεύτερης γλώσσας αναφέρεται σε δύο περιπτώσεις. Στη διδασκαλία της γλώσσας σε ενδογλωσικό περιβάλλον ή τη διδασκαλία της γλώσσας σε ελληνικής καταγωγής ομιλητές που δεν έχουν παρακολουθήσει ποτέ γλωσσικά μαθήματα. Η διδασκαλία στα πλαίσια του Συλλόγου Φωνή-Γραφή για παράδειγμα απευθύνεται κυρίως σε Γάλλους ενήλικες.
— Πώς εφαρμόζονται οι θεατρικές τεχνικές στη διδασκαλία της γλώσσας;
H σύγκριση μιας τάξης όπου γίνεται το γλωσσικό μαθημα με μια αίθουσα θεάτρου ήταν ένα μεθοδολογικό εργαλείο στις σπουδές μου διδακτικής. Ο μικρόκοσμος της τάξης κι ο μακρόκοσμος της γλώσσας σε φυσικό γλωσσικό περιβάλλον, ο μικρόκοσμος της θεατρικής αίθουσας κι ο μακρόκοσμος που εκπροσωπείται ή δημιουργείται στην παράσταση έχουν πολλά κοινά στοιχεία.
Οι θεατρικές τεχνικές λοιπόν απορρίπτουν τη νοησιοκρατική εκμάθηση μιας γλώσσας και δεν περιορίζονται στην παρουσίασή της ως οργανισμού προς εξέταση. Δίνουν τη δυνατότητα της κατάκτησης της γλώσσας μέσω της περιφερειακής αντίληψης και κυρίως τη χρήση του νέου γλωσσικού κώδικα από το πρώτο ήδη μάθημα. Δε θέλουμε πια να μάθουμε για μια γλώσσα αλλά να μάθουμε την ίδια τη γλώσσα. Η αυτονομία του μαθητή έχει πολλά κοινά στοιχεία με τη λεγόμενη απελευθέρωση του θεατή. Αλλά αυτό δε σημαίνει τη μετατροπή του θεάτρου σε χάπενιγκ ούτε και την αποχώρηση του καθηγητή από την τάξη. Σχετίζεται περισσότερο με την πρόσληψη του νοήματος, μιας νέας αντίληψης του κόσμου. Η σημασιολογία και η θεατρολογία μας βοηθούν στην κατανόηση των σημαντικών διδαγμάτων που έχουμε να πάρουμε από τις νέες θεατρικές πρακτικές, από τη μπρεχτική διδασκαλία και μετά και από την επικοινωνιακή προσέγγιση και τις νεωτερικές διδακτικές προσεγγίσεις. Η δημιουργιά μιας πραγματικότητας της ψευδαίσθησης είναι κοινή και στις δυο περιπτώσεις.
Ο σεβασμός στο θεατή και στο μαθητή είναι επίσης κοινός. Ο δάσκαλος τον συνοδεύει στην εκμάθηση δεν τον κατευθύνει και δεν του επιβάλλει τις γνώσεις. Είναι θέμα στάσης ζωής και φιλοσοφικής αντίληψης.
— Παράλληλα με τις επαγγελματικές δραστηριότητες σου ασχολείσαι εδώ και χρόνια με τα κοινά και ανέπτυξες μεγάλη δράση στα πολιτιστικά του συλλόγου Ελληνική Κοινότητα Παρισιού και Περιχώρων. Κοιτάζοντας προς τα πίσω πως αξιολογείς ο ίδιος τον απολογισμό σας, τον δικό σου κι εκείνο των συνεργατών σου;
Η συμμετοχή στα κοινά είναι συνυφασμένη με την ίδια την υπαρξιακή αγωνία και την πεποίθηση ότι η κοινωνική ύλη στην οποία συμμετέχουμε έναι ίσως μία συμμετοχή στην αθανασία καθότι με αυτόν τον τρόπο ζούμε ήδη στο μέλλον.
Άρα είτε πρόκειται για τη μαθητική Κοινότητα, το Φοιτητικό Σύλλογο, την Ελληνική Κοινότητα στο Παρίσι, τους Φιλελληνικούς Συλλόγους, είτε για τις κινήσεις της γειτονιάς όπου μένω κάθε φορά η συμμετοχή μου ήταν πάντα δεδομένη.
Αν κατάφερα έστω και λίγο να βοηθήσω στη δημιουργία εστιών αντίστασης ενάντια στον ωχαδελφισμό και στη δημιουργία γέφυρων, τα είκοσι οκτώ χρόνια που ζω στο Παρίσι, για τη διπλή πολιτιστική ένταξη όλων εμάς των Ελλήνων που ζούμε στη Γαλλία, των Ελληνογάλλων ή των Γάλλων ελληνικής καταγωγής τότε άξιζαν όλες μου οι προσπάθειες. Και ποτέ δεν πίστεψα ότι η ελληνικότητα, όπως την εννοεί ο καθένας, είναι από μόνη της ένα προσόν σε σχέση με άλλες ταυτότητες. Ενιωσα ότι πολλοί ενήλικες που δεν ξέρουν ελληνικά, ενώ έχουν ελληνικά στοιχεία στην προσωπική τους ιστορία έχουν κάποιο κομμάτι που έλειπε στο προσωπικό τους παζλ. Ισως λίγο να βοηθώ με τη δράση μου να το βρουν. Κι εγώ ψάχνω τη δική μου αρμονία μέσα από την ανάμειξή μου σε αυτές τις συλλογικές δραστηριότητες. Και θα φανεί απλοϊκό αλλά περάσαμε πολλές φορές πολύ όμορφες στιγμές Κι αυτό είναι σημαντικό.
— Με περηφάνεια και καμάρι προτάσσεις την τοποθέτησή σου στο χώρο της Αριστεράς. Όσοι συμμετέχετε στο συλλόγο Ελληνική Κοινότητα Παρισιού και Περιχώρων, ανήκετε στα κόμματα της Ελλάδας ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ… Αν και όλοι σας εμφανίζεστε με προσωπείο είναι γνωστό τι εκπροσωπείτε. Κάποιοι ενοχλούνται από αυτή την πολιτικοποίηση ενός συλλόγου στη ξενητειά, άλλοι το δέχονται με μοιρολατρική στωϊκότητα, όπως οι ήρωες αρχαίας τραγωδίας τα δεινά τους, άλλοι το διασκεδάζουν… Η ερώτηση είναι: Ενημερώνονται τα κόμματά σας για τις εδώ δραστηριότητές σας, τι άποψη έχουν για τα εδώ ελληνικά συμβαίνοντα, σας καθοδηγούν;
΄Οχι στην πολιτική με ανάθεση. Οι πελατειακές σχέσεις στην πολιτική πρέπει να πάψουν να υπάρχουν και οι πελάτες να μετατραπούν σε πολίτες κι όχι βεβαίως σε απλούς ψηφοφόρους. Ο τρόπος πολιτικού ακτιβισμού έχει αλλάξει από καιρό. Τα κινήματα και τα κόμματα έχουν διακριτούς λόγους ύπαρξης. Ελάχιστα είναι τα μέλη του Δ.Σ. της Κοινότητας που είναι μέλη κομμάτων. Η ύπαρξη ψηφοδελτίων επιτρέπει να εκφραστούν οι διαφορετικές φιλοσοφίες και να μην υπάρξει μια ομάδα που με κατευθυνόμενη σταυροδοσία έχει την πλειοψηφία ενώ δεν έχει τις περισσότερες ψήφους. Στο παρελθόν, επί προεδρίας Ροβήρου Μανθούλη ή Θωμά Ευθυμίου για παράδειγμα, συνεργάστηκαν σύμβουλοι διαφορετικών ιδεολογικών απόψεων αλλά με κοινό παρονομαστή την δεοντολογία και το σεβασμό στη συλλογκή δράση. Η ενεργός συμμετοχή των μελών της Κοινότητας, η ανταλλαγή απόψεων, η συνάντηση των διανοουμένων με άλλα κοινωνικά στρώματα, η χρήση της ελληνικής γλώσσας, όσο το δυνατόν περισσότερο, καθοδήγησαν, μεταξύ άλλων, τη δράση μας. Μην ξεχνάμε ότι στην Ελληνική Κοινότητα δεν έιναι όλοι Ελλαδίτες άρα οι κομματικές γραμμές δεν ισχύουν με αθηνοκεντρικά πρότυπα.
Εννοείται ότι εφόσον σεβόμαστε τον κοινοβουλευτισμό ενημερώνουμε τα ελληνικά κόμματα για τα ζητήματα του Απόδημου Ελληνισμού κι απαιτούμε κι από αυτά ενημέρωση για τη δράση τους στην αντίστοιχη επιτροπή της Βουλής για παράδειγμα. Και θεωρώ επιεικώς απαράδεκτη τη στάση της Ελληνικής Πρεσβείας που δε δέχεται πλέον την παραχώρηση της Αίθουσας του Εληνικού Σπιτιού σε πολιτικά κόμματα κι άλλες οργανώσεις. Είναι κι αυτά έκφραση δημοκρατική της Παροικίας. Δεν είναι δυνατόν ένας βουλευτής ή ένας υπουργός να μη μπορεί να συνομιλήσει με τους Ελληνές ή τους Γάλλους που ενδιαφέρονται να τον ακούσουν . Δεν έιναι δυνατόν επίσης να μη μπορεί να εκφραστεί η αλληλεγγύη στο μαχόμενο ελληνικό λαό παρά μόνο σε άλλους χώρους. Μερικές φορές νομίζουμε ότι ζούμε εποχή παρόμοια με της Δικτατορίας.
Οσο για μας που θεωρούμε ότι αγωνιζόμαστε για έναν καλύτερο κόσμο δεν μπορούμε με τίποτα να ξεχωρίσουμε τον ΄Ελληνα και το Γάλλο μέσα μας. Δράσεις όπως το Alter Sommet πρόσφατα στην Αθήνα ή διεθνείς συναντήσεις στα πλαίσια του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς πρέπει να μας βρίσκουν στην πρώτη γραμμή. Μεταφράσεις διερμηνείες, ανταλαγή εμπειριών και απόψεων. Ο περίφημος συλλογικός διανοούμενος δεν μπορεί να είναι εθνικός. Ο αγώνας είναι κοινός, πανευρωπαϊκός κι όχι μόνο.
— Πριν αρκετά χρόνια είχα ρωτήσει έναν πρόξενο πότε θα ψηφίζουμε, εμείς οι Έλληνες του εξωτερικού στον τόπο που ζούμε κι εκείνος μου είχε απαντήσει : Στις επόμενες εκλογές… Έκτοτε πέρασαν πολλές εκλογές κι ακόμα να ψηφίσουμε εδώ… Τι λέει επ’αυτού ο ΣΥΡΙΖΑ; Διότι είναι γνωστό σε όλους, πως τόσα χρόνια τα δύο κόμματα, που κυβέρνησαν την Ελλάδα από τη μεταπολίτευση και δώθε, μοίραζαν απλόχερα δωρεάν αεροπορικά « εκλογικά » εισιτήρια; Δεδομένου ότι ψηφίζουμε εδώ, αν το επιλέξουμε, στις Ευρωεκλογές για τους έλληνες ευρωβουλευτές… οπότε δεν τίθεται θέμα οργάνωσης…
Η συμμετοχή των Ελλήνων της Διασποράς στις εθνικές εκλογές είναι αναφαίρετο δικαίωμα. Είναι όμως εντελώς διαφορετική η διαδικασία από τις Ευρωπαϊκές εκλογές. Δεν υπάρχει ενιαία εκλογική περιφέρεια. Πρέπει να δημιουργηθούν έδρες για τον απόδημο Ελληνισμό που πιθανόν θα αφαιρεθούν από τον αριθμό των βουλευτών επικρατείας. Πιθανόν η μέθοδος της επιστολικής ψήφου να είναι η καλύτερη. Η απάντησή μου δεν είναι δυνατόν αν είναι ολοκληρωμένη γιατί τώρα διαμορφώνονατι θέσεις και συγκεκριμένες προτάσεις από το ΣΥΡΙΖΑ στην πορεία προς το Συνέδριο και τη δημιουργία του νέου ενιαίου κομματικού φορέα. Η δημιουργία πολιτικών κινήσεων σε πολλές χώρες εμπλουτίζει το σχετικό προβληματισμό.
— Ένα άλλο θέμα που βασανίζει χρόνια τον ελληνισμό της περιοχής είναι τα σχολεία, δηλαδή τα Τμήματα Ελληνικής Γλώσσας. Τι γίνεται με τα σχολεία; Η Φώφη Γεννηματά όταν ήταν, σε προηγούμενη κυβέρνηση, αναπληρωτής υπουργός Παιδείας υπέγραψε, στις 31 Οκτωβρίου 2011, μια απόφαση με την οποία αναγνωρίζονται ως φορείς για τα σχολεία του Παρισιού οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων και αφαιρεί κάθε αρμοδιότητα από το σύλλογο Ελληνική Κοινότητα Παρισιού και Περιχώρων. Το προεδρείο του συλλόγου, το οποίο αποτελείται από μέλη της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, δυσανασχετεί με αυτή την απόφαση και διαμαρτύρεται. Θα εφαρμοστεί τελικά αυτή η απόφαση; Τόσα χρόνια το ελληνικό κράτος « χρησιμοποιούσε » το σύλλογο Ελληνική Κοινότητα Παρισιού και Περιχώρων για να πληρώνει τα ενοίκια των αιθουσών, κάνοντας χρέη κομιστή των χρημάτων που ερχόταν από την Ελλάδα, επειδή το κράτος δεν ήθελε ή δεν μπορούσε να εμφανίζεται ως ενοικιαστής… Κάνοντας αυτήν την εξυπηρέτηση ο σύλλογος Ελληνική Κοινότητα Παρισιού και Περιχώρων αποκτούσε αρμοδιότητα, κύρος και υπόσταση… Από την άλλη, τόσα χρόνια το ελληνικό κράτος επαναπαυόμενο σ’αυτήν την πρόχειρη λύση, δεν έκανε κανένα διπλωματικό διάβημα να ζητήσει την δωρεάν παραχώρηση των σχολείων. Σήμερα τι γίνεται; Θα στείλει το ελληνικό κράτος λεφτά για να πληρωθούν τα σχολεία και σε ποιον; Και αύριο τι μέλλει γενέσθαι;
Λόγω της επαγγελματικής μου ενασχόλησης με τη διδασκαλία των ελληνικών έχω αποφασίσει για λόγους δεοντολογίας να μη μετέχω στη σχολική επιτροπή της Κοινότητας. Εννοείται ότι τα σχολεία χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται για ψηφοθηρικούς λόγους κι ότι η Κοινότητα κατά καιρούς έγινε νεροκουβαλητής. Αλλά αν δεν υπήρχε ούτε και σχολεία θα υπήρχαν. Η συνεργασία με τους συλλόγους γονέων είναι απαραίτητη. Η διακρατική πολιτιστική συμφωνία είναι θέμα της Ελληνικής κυβέρνησης. Πότε όμως το ελληνικό Κράτος διεκδίκησε από τα άλλα κράτη της Ευρώπης με μαχητικό τρόπο όσα έπρεπε; Για αυτό χρειάζεται και η πολιτική δράση της Παροικίας και η παρέμβαση μέσω των κομμάτων και στη Βουλή κι όπου αλλού χρειάζεται. Η μνημονιακή πολιτική των τελευταίων χρόνων θέλει να διαλύσει κάθε τι το συλλογικό και να αναθέσει τη λειτουργία των σχολικών μονάδων στην Παροικία. Η διασφάλιση της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στο εξωτερικό είναι όμως υποχρέωση της Ελληνικής Πολιτείας
— Τόσα χρόνια παρατηρητής, καταναλωτής αλλά και οργανωτής των ελληνικών πολιτιστικών δρώμενων στο Παρίσι δεν νομίζεις πως πολύ ρεμπέτικο πέφτει, φολκλόρ και λαϊκισμός κι όλα αυτά εκπέμπουν μια λανθασμένη και μεροληπτική εικόνα της Ελλάδας η οποία πέρα από το ό,τι δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα δεν βοηθά και σε κάποια ανάταση;
Αρκεί να δει κάποιος τον κατάλογο των εκδηλώσεων στις οποίες συμμετείχα ή που πρότεινα και θα καταλάβει ότι υπηρετούν την αντίθετη πολιτιστική πρόταση. Προσπάθεια προβολής όσων δεν έχουν πρόσβαση στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης. Παρουσίαση περιφερειακών ή νεωτερικών εκδοτικών οίκων. Παρουσίαση του έργου Ελήνων καλλιτεχνών που ζουν στο Παρίσι κι όχι μόνο μετάκληση καταξιωμενων καλλιτεχνών από την Ελλάδα. Διάλογος και πρωτότυπες προτάσεις. ΄Ολα αυτά συνεπάγονται κι αποτυχίες ή ανολοκλήρωτες πολιτιστικές προτάσεις. Χαίρομαι όμως που κάποιοι εικαστικοί για παράδειγμα έδειξαν για πρώτη φορά τη δουλειά τους στην Αίθουσα του Εληνικού Σπιτιού και τώρα είναι αναγνωρισμένοι. Οι στιγμές μέθεξης δεν είναι σπάνιες κι η ανάταση έρχεται από την αυθεντική επικοινωνία που πάντα υπάρχει ενάντια στον κοσμικό χαρακτήρα των εκδηλώσεων και το ελληνόμετρο.
— Πριν τρία δημιουργήθηκε ένας σύλλογος, το δίκτυο, που εδραιώθηκε για τα καλά στην ελληνική Παροικία και συγκεντρώνει όλους τους ελληνικούς, κυπριακούς, ελληνογαλλικούς, κυπριογαλλικούς αλλά και γαλλικούς φιλελληνικούς συλλόγους και διανέμει ηλεκτρονικά τις πληροφορίες για τις πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις αυτών των συλλόγων αλλά και άλλων οργανωτών. Συχνά οι ημερομηνίες συμπίπτουν και δεν ξέρει κανείς που να πάει… Πώς θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια σωστά οργανωμένη ατζέντα; Μήπως το δίκτυο που διανέμει τις πληροφορίες θα μπορούσε να παίξει αυτό το ρόλο του συντονιστή;
Ισως. Αλλά η ύπαρξη του δε γίνεται να περιοριστεί σε αυτόν το συντονισμό. Ο ουσιαστικός ρόλος του πρέπει να είναι η από κοινού διοργάνωση εκδηλώσεων από διαφορετικούς συλλόγους , το άνοιγμα στη γαλλική κοινωνία, ο μη περιορισμός στο Εληνικό Σπίτι και το Ελληνικό Ιδρυμα στη Φοιτητική Εστία. Μια νέα ώθηση στα πολιτιστικά δρώμενα, μια ανανέωση στις προτάσεις και δράσεις. Διαφορετικά θα είναι μια από τα ίδια.
— Έχω διαπιστώσει, με ευχαρίστηση. πως εδώ και κάμποσο καιρό ανεβαίνεις στο πάλκο διαβάζοντας ποιητικά κείμενα και σχεδιάζοντας ο ίδιος τις αφίσες της κάθε εκδήλωσης σου… Σκέφτεσαι να συνεχίσεις αυτή τη καλλιτεχνική δραστηριότητά σου;
Η ανάγκη μιας καλλιτεχνικής έκφρασης πηγάζει από μια βαθύτερη υπαρξιακή αγωνία. Αν κάποιες ευαιασθησίες μου μπορούν να συναντηθούν με ευαισθησίες άλλων τότε νιώθω ότι ξεκινά ένας διάλογος που μας εμπλουτίζει. Η γνωστή συγγραφέας Μάρω Δούκα είπε : « να λες «εγώ ανηφορίζω τώρα, δε θέλω την ισιάδα» Και πρωτίστως οι ηγέτες της αριστεράς πρέπει να αναζητούν τις ανηφοριές… Οι πολιτικοί της Αριστεράς οφείλουν να είναι διανοούμενοι« . Εγώ δεν είμαι ηγέτης αλλά ο καθένας πρέπει να είναι ηγέτης στη ζωή του. Κι η ενσχόλησή μου με τα πολιτιστικά δε μπορεί να περιοριστεί στην κατανάλωση πολιτιστικών αγαθών. Τώρα αν αυτό που κάνω αξίζει κάτι ας το κρίνουν οι αποδέκτες. Κι όσο μπορώ θα ψάχνω να βρω ένα κοινό παρονομαστή με φίλους καλλιτέχνες. Με ενδιαφέρει επίσης πάντα ο διάλογος κι η προσέγγιση με τους άλλους. ΄Ολα αυτά είναι ένας δίαυλος επικοινωνίας.
— Ένα άλλο θέμα που αναφέρεις στο βιογραφικό σου με περηφάνεια και καμάρι είναι πως σκοπεύεις να παντρευτείς μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου για «το γάμο για όλους». Μετά από τόσα χρόνια κοινωνικής καταπίεσης οι ομοφυλλόφιλοι χαίρονται γι’ αυτόν τον νόμο. Αλλά γιατί να καταφύγουν σε ένα αποτυχημένο αστικό θεσμό; Ένα βελτιωμένο κοινωνικό συμβόλαιο που είχε ψηφίσει η κυβέρνηση του Λιονέλ Ζοσπάν θα έφτανε… και τι θα λέγατε στα « παιδιά των λουλουδιών » που ήταν και είναι εναντίον του γάμου και προτιμούν τα κοινόβια, την ελεύθερη σεξουαλική συνεύρεση, την κοινοκτημοσύνη αγαθών και παιδιών… Η δική σας σημερινή κοινωνική κατάκτηση φαντάζει οπισθοδρομική σε σχέση με τις απόψεις της δεκαετίας του 70. Θέλετε να γίνετε αποδεκτοί από μια ανέντιμη κοινωνία που υποκρίνεται με γάμους συμφερόντων και εμπορική εκμετάλλευση κάθε κοινωνικού γεγονότος… Κι έπειτα γιατί θέλετε τόσο πολύ να ξέρει ο παπάς της ενορίας ή ο δήμαρχος της γειτονιάς με ποιον μοιράζεστε την ηδονή στην πλέον προσωπική σας σχέση… γιατί θέλετε να επισημοποιήσετε τον έρωτα με κάλπικα εύσημα που δεν τα χρειάζεται;
Oταν αγαπάς κάποιον κι έχετε μαι πορεία ζωής μαζί τον αγαπάς κυρίως για τα δύσκολα.
Αν λοιπόν στο νοσοκομείο που εγχειρίζεται δεν είσαι τίποτα, στην κηδεία του δεν είσαι τίποτα, όταν παίρνει μια μετάθεση δεν είσαι τίποτα, όταν είναι βαριά άρρωστος δεν είσαι τίποτα, τότε λες ότι υπάρχουν δυο κατηγορίες πολιτών. Και παραμένεις πολέμιος της κλασικής αστικής οικογένειας αλλά πιστεύεις ότι ίσως ο καλύτερος τρόπος να την πολεμήσεις είναι να δείξεις στην πράξη ότι υπάρχουν πολλοί τύποι οικογένειας. Κι όταν δυο φίλες μου μεγάλωναν μαζί τα παιδιά τους κι η «βιολογική» μητέρα πέθανε από καρκίνο αν τα παιδιά δεν ήταν μόλις δεκαοκτώ χρονών θα πήγαιναν στο ορφανοτροφείο. Δεν θέλουμε με τίποτα να γίνουμε «μπουρζουάδες». Αλλά ούτε κι εγώ θέλω να παίρνω τις επίσημες προσκλήσεις που απευθύνονται στον κύριο και στην κυρία Γραικού. Θέλω να πάω με τον σύντροφό μου που η ζωή του κι όσα έχει κάνει μέχρι τώρα με κάνουν να νιώθω περήφανος που ζω μαζί του. Κι η καθαρά προσωπική μας ζωή δεν θα αλλάξει σε τίποτα αν παντρευτούμε.
Κι ας μην ξεχνάμε ότι μετά το Μάη του 68 και τα σημαντικά διδάγματά του πέρασε και το AIDS . Κι είδαμε φίλους που έφυγαν κι οι ομοφοβικές οικογένειές τους όρμησαν στα διαμερίσματα που είχαν με τους συντρόφους τους και δεν άφησαν τίποτα.
Τώρα πια οι διαφορές θα είναι ουσιαστικές. Θα είναι κοινωνικές, πολιτικές και φιλοσοφικές. Κι οι θρησκείες θα αναγκαστούν να σκεφτούν ότι υπάρχουν και πιστοί που αποδέχονται την ομοφυλοφιλία τους. Το βασικό είναι ο κάθε άνθρωπος να φτάσει σε μια πρσωπική ηρεμία που δεν είναι συνώνυμη με την υποταγή σε κυρίαρχα πρότυπα.